سفرهاي حسن روحاني در 3سال گذشته به نيويورك براي شركت در مجامع عمومي سازمان ملل، چندان بي‌حاشيه نبوده است؛ در جريان نخستين سفر روحاني به نيويورك در ساعات پاياني روز جمعه ۵ مهر ۱۳۹۲ (۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳) درحالي‌كه او و هيأت ايراني شركت‌كننده در شصت و هشتمين مجمع عمومي سازمان ملل متحد از فرودگاه جان اف كندي قصد بازگشت به ايران را داشتند، يك مكالمه تلفني ميان روحاني رئيس‌جمهور ايران و اوباما همتاي آمريكايي‌اش، برقرار شد. اين نخستين حاشيه از سفرهاي روحاني به نيويورك بود كه يك اتفاق تاريخي را در روابط ايران و آمريكا رقم زد؛ حاشيه‌اي كه انتقادهاي زيادي را به دولت روحاني وارد كرد.
روايت حسن روحاني از اين تماس اينگونه است: «روز پاياني كه مي‌خواستم از نيويورك برگردم كه در واقع آنجا جمعه ظهر بود. من نماز ظهر و عصر را كه خواندم، گفتند بحث اين شده كه حالا كه نيم ساعتي فرصت داريد، از كاخ سفيد به شما زنگي بزنند و به شما بگويند سفر شما بخير. شما اين را جواب بدهيد. گفتيم وقت ما كه تمام‌شده و بايد حركت كنيم، در همين حين موبايل سفير ما زنگ خورد و كاخ سفيد پشت خط بود. ما در اين مكالمه تلفني كوتاه كه من فكر مي‌كنم يك ربع يا ۲۰دقيقه شايد طول كشيد. اساس بحث ما در اين مكالمه تلفني بحث هسته‌اي بود.
من به ايشان گفتم كه همه اختيار در مذاكره هسته‌اي را به وزير امور خارجه داديم و شما همه اختيار را به وزير خارجه‌تان بدهيد و بگوييد كه اين كار بايد در يك زمان كوتاه تمام شود. ايشان گفت: همينطور هست و من به وزير خارجه دستور دادم كه با خلاقيت در اين كار حركت كند، كار جلو برود و ما هم آن را قبول داريم كه بايد در يك زمان كوتاهي حل و فصل شود. بعد من گفتم ما در مسئله هسته‌اي به‌دليل (نه به‌خاطر حرف اين و آن) اصلا به دلايل موازين اخلاقي و شرعي‌مان، ما دنبال سلاح نبوديم و نيستيم، ايشان هم گفت: بله، فتواي رهبر معظم انقلاب هم همين بوده است. به هر حال گفت: supreme leader شما هم همين فتوا را داده و از همين كلمه فتوا هم استفاده كرد. گفتم ما كه مشكلي براي مذاكره نداريم، منتهي اين مذاكره بايد در يك زمان كوتاهي انجام گيرد كه سريع‌تر انجام شود. بعد ايشان گفت كه ما مسائل فراواني در منطقه و جهان داريم كه امنيت ملي ايران و آمريكا مي‌تواند مدنظر باشد، منافع مشترك دو كشور و ما آن مسائل را دنبال كنيم. من گفتم اصل اينكه ما مسائل فراواني داريم بله، مسائل فراواني داريم، اما اول بايد هسته‌اي حل و فصل شود و بعد ممكن است خيلي مسائلي باشد كه ما بايد با هم حرف بزنيم و گفت‌وگو كنيم. گفت من با شما در اين نظر مشترك هستم و اين درست است ما بايد اول هسته‌اي را حل و فصل كنيم. بعد گفتم بين ما خيلي مسائل عجيب و غريبي در اين ۳۵سال گذشته است روزهاي سياه و تاريك و اين چيزي نيست كه در زمان كوتاه بتوان حل كرد و گفت بله، گفته‌ام كه اين يك شبه حل نمي‌شود اما الان زماني است كه مي‌توانيم اين اراده را داشته باشيم و حركت كنيم و برويم مسائل را حل و فصل كنيم».اين تماس تاريخي از اين بابت كه نخستين تماس تلفني پس از قطع روابط اين دو كشور از سال ۱۹۷۹ به شمار مي‌رفت واكنش‌هاي متفاوتي را در كشور به‌دنبال داشت.اين مكالمه تلفني باعث شد تا انتقاداتي در داخل متوجه روحاني شود؛ اين انتقادات زماني شدت گرفت كه روحاني در خلال توضيح پيرامون محتواي مكالمه‌اش با اوباما، اعلام كرد، «او را بسيار مودب يافتم».محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان نيز ضمن تأكيد بر اينكه تماس تلفني از سوي مقامات آمريكايي بوده است، در ۷ مهر ۱۳۹۲ در صفحه فيس‌بوك خود نوشت كه آمريكايي پنج، شش بار براي زمينه‌سازي اين مكالمه تماس گرفتند.
- نخستين سفر و تابويي ديگر
نخستين سفر هيأت دولت به نيويورك اما نخستين ديگري نيز براي كابينه روحاني به همراه داشت، بار ديگر تابويي شكسته شد، وزراي امورخارجه ايران و آمريكا براي نخستين بار پس از قطع روابط ديپلماتيك دو كشور بر سر يك ميز نشستند، عكس يادگاري گرفتند و حتي با يكديگر خصوصي صحبت كردند و مقدمات آغاز دور جديدي از مذاكرات هسته‌اي را رقم زدند.اين ديدار خصوصي چند دقيقه‌اي ميان ظريف و كري اما در ادامه و در ماه‌هاي بعد تكرار شد تا جايي كه رسانه‌ها نوشتند كه وزراي خارجه ايران و آمريكا همديگر را با نام كوچك‌جان و جواد صدا مي‌زنند، به يكديگر اي‌ميل مي‌زنند و روابط دوستانه خوبي نيز با يكديگر دارند.رئيس‌جمهور كشورمان در نخستين حضور خود در اجلاس سازمان ملل طرح «جهان عليه خشونت و افراطي‌گري» را ارائه داد كه اين طرح با اكثريت آرا به تصويب رسيد.
- نخستين ديدار دوجانبه رئيس‌جمهور ايران و نخست‌وزير انگليس
حاصل دومين سفر رئيس‌جمهور به نيويورك، ديدار با 9رئيس‌جمهور، 5نخست‌وزير و سخنراني در صحن علني سازمان ملل در شصت و نهمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد بود. حسن روحاني در سفر خود به نيويورك در حاشيه شصت ونهمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد، با روساي جمهوري تركيه، ونزوئلا، فرانسه، اتريش، اسلوني، بوليوي، سوئيس، عراق و گينه و همچنين نخست‌وزيران ژاپن، عراق، گرجستان و لبنان و وزير امور خارجه آلمان ديدار كرد و درباره مهم‌ترين مسائل دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي به بحث و تبادل نظر پرداخت. روحاني در اين سفر، ضمن گفت‌و‌گوي اختصاصي با شبكه‌هاي تلويزيوني PBS و CNN، طي نشستي مطبوعاتي در نيويورك به سؤالات نمايندگان رسانه‌هاي بين‌المللي پاسخ داد. روحاني در اين روز در پربيننده‌ترين تاك‌شو جهان حاضر شد و به سؤالات چارلي رز در شبكه پي. بي. اس پاسخ داد و گفت: اهل ديدارهاي نمايشي نيستيم. او همچنين در هتل محل اقامت خود در نشست با نخبگان سياسي انديشكده‌هاي آمريكايي، تهديد ايران را بي‌نتيجه دانست و بيان كرد: حمله خودسرانه به كشورها، هرج و مرج است. اما مهم‌ترين بخش اين سفر ديدار رئيس جمهور با ديويد كامرون، نخست‌وزير وقت انگليس بود. روحاني به درخواست نخست‌وزير انگليس براي ديدار پاسخ مثبت داد تا تاريخ‌ساز شود؛ چرا كه اين نخستين ديدار عالي‌رتبه‌ترين مقامات اجرايي ايران و انگليس پس از پيروزي انقلاب اسلامي بود. روحاني در ديدار با كامرون گفت: استفاده ابزاري از تروريسم نتيجه عكس خواهد داد. رئيس‌جمهور در اين ديدار همچنين فتواي رهبر معظم انقلاب را بزرگ‌ترين تضمين براي عدم‌انحراف فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي دانست.
ديويد كامرون نيز در اين ديدار با اشاره به اختلاف نظرهاي ايران و انگلستان در سال‌هاي اخير، فرصت براي بازسازي روابط دوجانبه ايران و غرب را مهم دانست و گفت: ظرفيت‌هاي زيادي در حوزه اقتصاد و موضوعات علمي براي همكاري و گفت‌وگو ميان دو كشور وجود دارد.ديدار روحاني و كامرون كه مي‌توانست گامي بزرگ در جهت بهبود روابط باشد با سخنان كامرون در صحن علني به حاشيه رفت، چرا كه كامرون در سخنراني خود مدعي شد: ما با ايران اختلاف نظرات شديدي داريم. حمايت ايران از سازمان‌هاي تروريستي و برنامه اتمي‌اش تهديدي براي مردم ايران است. تمامي اين مسائل بايد تغيير كند. البته باراك اوباما، رئيس‌جمهور آمريكا در سخنراني خود خطاب به ايران گفت كه اجازه ندهيد فرصت از دست برود.حسن روحاني نيز پس از بازگشت به ايران در توضيح ديدارش با كامرون گفت: نخست‌وزير انگليس درخواست ملاقات كرد، ما پذيرفتيم و با او ملاقات كرديم. ما در اين ديدار در مورد بحث هسته‌اي گفت‌وگو كرديم. اين بحث، بحث خوبي بود گرچه به‌طور معمول اختلاف نظرهايي ديده مي‌شود. ما همچنين درباره موضوع خشونت و تروريسم، مسائل منطقه و بي‌ثباتي منطقه بحث مفصلي انجام داديم. ما در اين مورد تذكر داديم كه تا به حال غرب چه شيوه‌هايي اتخاذ كرده است و بايد چگونه مسير را تصحيح كند. رئيس‌جمهور در واكنش به اظهارات نخست‌وزير انگلستان در مجمع عمومي سازمان ملل اظهار كرد: اينكه نخست‌وزير انگلستان بعدا در نطق خود در مجمع عمومي سازمان ملل جمله‌اي مطرح كرده به‌نظر من جمله‌اي نادرست و غيرقابل‌قبول بوده است كه پاسخ آن را نيز وزارت خارجه داده است.
- فاجعه منا و دست‌دادن ظريف با اوباما
سومين سفر رئيس‌جمهور به‌منظور شركت در هفتادمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل نيز حواشي زيادي داشت.حسن روحاني پنجشنبه ۲ مهرماه سال گذشته عازم نيويورك شد. رئيس‌جمهور قرار بود در اين سفر علاوه بر سخنراني در مجمع عمومي سازمان ملل متحد و تبيين نظرات ملت ايران درباره مهم‌ترين مسائل بين‌المللي، ديدارهايي با رؤسا و مقامات ساير كشورها داشته باشد. فاجعه منا اين اجلاس را تحت‌الشعاع قرار داد. فاجعه منا در حالي اتفاق افتاد كه روحاني در هواپيماي سفر به نيويورك بود. حادثه غم‌انگيز منا، يكي از تلخ‌ترين وقايع ساليان اخير براي مردم ايران بود. در اين فاجعه نزديك به 500تن از حاجيان ايراني به‌دليل بي‌تدبيري دولت سعودي در برگزاري مناسك حج، به شهادت رسيدند. همين مسئله و عدم‌بازگشت رئيس دولت به ايران، انتقادهايي را در داخل متوجه او كرد. همچنين پيش از اين سفر زمزمه‌هاي رسانه‌اي درباره احتمال ديدار حسن روحاني و باراك اوباما در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد شنيده مي‌شد.
- توييت روحاني درباره رسيدگي به مجروحين فاجعه منا
رئيس‌جمهور كه براي شركت در مجمع عمومي سازمان ملل به نيويورك سفر كرده بود پيش از ورود به اين شهر، در توييتر خود نوشت: با عرض تسليت حادثه تلخ، وزارت بهداشت و هلال احمر مأمور پيگيري امور درماني مجروحين مي‌شوند.حسام الدين آشنا، مشاور رئيس‌جمهور در پاسخ به سؤالي درمورد اينكه «چه موقع رئيس‌جمهور از فاجعه منا مطلع شد»، گفت: پس از آنكه هواپيما در نيويورك فرود آمد و مقداري معطل مانديم (كه اين معطلي دليل خاصي هم داشت) وزير محترم خارجه با دكتر روحاني تماس گرفت و خبر اين حادثه را داد.
وي در پاسخ به سؤالي در مورد عملكرد رئيس‌جمهور، با بيان اينكه «دكتر روحاني مرد بحران‌ها و حادثه‌هاست»، گفت: چهره ايشان تغيير كرد و خطاب به وزير خارجه گفت: چند نفر؟ كه دكتر ظريف، عددي را گفت. رئيس‌جمهور در ادامه گفت: شما براي اين عدد، آنقدر برافروخته نشده‌ايد. به گفته مشاور رئيس دولت، رئيس‌جمهور اين آمادگي را داشت تا به كشور برگردد، ايشان با معاون اولشان در تهران صحبت كردند كه در پي اين تماس تلفني از آخرين وضعيت مطلع شدند و جمع‌بندي‌شان اين بود كه اگر در تهران اين تصميم وجود داشته باشد كه ايشان به كشور برگردند آمادگي برگشت را داشتند.به گفته اين مقام، بررسي‌هاي لازم انجام شد و جمع‌بندي اين بود كه حضور رياست‌جمهور در سازمان‌ملل كمك مي‌كند تا ابعاد بين‌المللي فاجعه منا مورد بررسي بيشتري قرار گيرد.
- رايزني ظريف با امير كويت
تصويري كه از ظريف در رايزني با امير كويت منتشر شد يكي از حاشيه‌هاي اين سفر بود.پس از فاجعه منا، عربستان به دفعات بر سر راه اعزام مسئولان ارشد ايراني به اين كشور براي رسيدگي به وضعيت حجاج كشورمان كارشكني كرده بود؛ پس از رايزني ايران با امير كويت در نيويورك و وساطت وي، سعودي‌ها با پرواز يكي از مسئولان ارشد غيرسياسي ايراني به اين كشور موافقت كرده است.برخي منابع مي‌گويند؛ در پي مخالفت عربستان با سفر مقامات ايران به مكه، ظريف در سازمان ملل از امير كويت خواسته بود تا با پادشاه عربستان در اين زمينه رايزني كند.پس از اينكه هيأت ايراني نتوانست در ديدار با هيأت سعودي مذاكرات لازم براي اعزام هيأت ايراني براي بررسي حادثه منا را انجام دهد، هيأت جمهوري اسلامي ايران با امير كويت در صحن مجمع عمومي سازمان ملل گفت‌وگويي را در اين‌باره انجام داد؛ گفت‌وگويي كه البته مثمر ثمر واقع شد و امير كويت در تماس با شخص پادشاه عربستان، موافقت وي را براي سفر يكي از مقامات غيرسياسي ايران به عربستان فراهم كرده است. در همين راستا، ويزاي وزير بهداشت براي سفر به عربستان و رسيدگي به وضعيت حجاج آسيب‌ديده و انتقال پيكر حجاج به ايران، صادر شد.
- آخرين حاشيه سومين سفر به نيويورك
فقط 60ثانيه احوالپرسي با اوباما كافي بود تا ظريف براي چندمين بار سيبل منتقدانش در داخل كشور شود.روز دوشنبه 6مهرماه خبري كوتاه در رسانه‌هاي جهان پخش شد؛ احوالپرسي باراك اوباما و ظريف در حاشيه برگزاري نشست مجمع عمومي سازمان ملل.
يك منبع مطلع نزديك به هيأت ايراني درباره ديدار ظريف و رئيس‌جمهور آمريكا گفت: نقل قول‌ها در مورد اينكه ديدار از قبل تعيين شده بود، به‌هيچ‌وجه درست نيست.اين منبع مطلع ادامه داد: پس از پايان سخنراني دكتر روحاني رئيس‌جمهور كشورمان در هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك، دكتر ظريف وزير امور خارجه در حال خروج از سالن مجمع عمومي بود كه به‌طور كاملا اتفاقي با باراك اوباما، رئيس‌جمهور و جان‌كري وزير امورخارجه آمريكا روبه‌رو شد، طرف‌ها سلام و احوالپرسي كردند و دست دادند.البته اين ماجرا روايت ديگري هم داشت؛ موضوعي كه تنها خبرنگار بلومبرگ شاهد اين صحنه بوده است. روايت او از اين برخورد اينگونه است: روبه‌رو شدن ظريف و اوباما كاملا اتفاقي و غيرقابل اجتناب بود. بعد از سخنراني رئيس‌جمهور ايران در مجمع عمومي سازمان ملل، ظريف و همراهانش به سمت ورودي حدود يك متري مجمع عمومي (كه مخصوص وزرا و سران است) جهت خروج از سالن رفتند.مسئولان امنيتي به هيأت گفتند، چند لحظه صبر كنيد چرا كه يك هيأت ديگر در سطح رئيس كشور وارد مي‌شود. سپس كري و اوباما وارد شدند. آنها سپس به سمت هيأت ايران رو كردند. كري، ظريف را به اوباما معرفي كرد و وي دست داد و گفت به اجراي برجام متعهدند. بعد هم با ساير اعضاي هيأت دست داد.
نظر شما